Ως βιολογικά απόβλητα ορίζονται τα βιοαποδομήσιμα απόβλητα κήπων και πάρκων, τα απορρίμματα τροφών και μαγειρείων νοικοκυριών, εστιατορίων, μονάδων εστίασης και καταστημάτων λιανικής πώλησης, και παρεμφερή απόβλητα εγκαταστάσεων επεξεργασίας τροφίμων. Δεν περιλαμβάνονται τα δασικά ή γεωργικά κατάλοιπα, η κοπριά, η ιλύς επεξεργασίας λυμάτων ή άλλα βιοαποδομήσιμα απόβλητα όπως οι φυσικές ίνες, το χαρτί ή το επεξεργασμένο ξύλο. Εξαιρούνται επίσης τα παραπροϊόντα της παραγωγής τροφίμων που δεν μετατρέπονται ποτέ σε απόβλητα.
Επί του παρόντος, η κύρια περιβαλλοντική απειλή από τα βιολογικά απόβλητα (και άλλα βιοαποδομήσιμα απόβλητα) είναι η παραγωγή μεθανίου από την αποσύνθεση αυτών των αποβλήτων σε χώρους υγειονομικής ταφής, η οποία αντιπροσώπευε περίπου το 3% των συνολικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου της ΕΕ-15 το 1995. Η Οδηγία περί της υγειονομικής ταφής (1999/31/ΕΚ) υποχρεώνει τα κράτη μέλη να μειώσουν την υγειονομική ταφή βιοαποδομήσιμων αστικών απορριμμάτων στο 35% των επιπέδων του 1995 έως το 2016 (για ορισμένες χώρες έως το 2020), πράγμα που θα μειώσει σημαντικά αυτό το πρόβλημα.
Εισαγωγή
Η οδηγία σχετικά με την εναπόθεση αποβλήτων στους χώρους υγειονομικής ταφής δεν απαγορεύει τις εναλλακτικές δυνατότητες ειδικής επεξεργασίας για τα απόβλητα που τελικά δεν καταλήγουν σε χωματερές. Τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα από τη σωστή διαχείριση των βιολογικών αποβλήτων, πέρα από τη μείωση της εκπομπής αερίων που επιδεινώνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, θα ήταν η παραγωγή προϊόντων λιπασματοποίησης και βιοαερίου υψηλής ποιότητας, συμβάλλοντας στην ποιοτική αναβάθμιση των εδαφών και στην αποτελεσματική διαχείριση πόρων καθώς και στη βελτίωση της ενεργειακής αυτάρκειας. Στην πράξη, ωστόσο, τα κράτη μέλη συχνά δεν προσανατολίζονται στη λιπασματοποίηση ή την παραγωγή βιοαερίου. Αντ' αυτών, επιλέγουν την φαινομενικά απλούστερη και λιγότερο δαπανηρή επιλογή της αποτέφρωσης ή της υγειονομικής ταφής, δίχως να λαμβάνουν υπόψη το ουσιαστικό περιβαλλοντικό κόστος και τα πραγματικά περιβαλλοντικά πλεονεκτήματα.
Αναμφισβήτητα, η υγειονομική ταφή αποτελεί τη χειρότερη επιλογή διαχείρισης απορριμμάτων για τα βιολογικά απόβλητα. Ωστόσο, φαίνεται να υπάρχουν αρκετές δυνατότητες που ευνοούν την προστασία που περιβάλλοντος για τη διαχείριση των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων που δεν καταλήγουν στους χώρους υγειονομικής ταφής. Ενώ η ιεραρχία διαχείρισης αποβλήτων ισχύει και για τη διαχείριση των βιολογικών αποβλήτων, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις μπορεί να δικαιολογείται η παρέκκλιση από αυτήν, καθώς η περιβαλλοντική ισορροπία των διαφόρων διαθέσιμων επιλογών για τη διαχείριση αυτών των αποβλήτων εξαρτάται από διάφορους τοπικούς παράγοντες, όπως τα συστήματα συλλογής, τη σύνθεση και την ποιότητα των αποβλήτων, τις κλιματικές συνθήκες, τις δυνατότητες χρήσης διαφόρων προϊόντων που προέρχονται από τα απόβλητα όπως ηλεκτρική ενέργεια, η θερμότητα, το αέριο που είναι πλούσιο σε μεθάνιο ή τα προϊόντα λιπασματοποίησης. Ως εκ τούτου, οι εθνικές στρατηγικές για τη διαχείριση αυτών των αποβλήτων θα πρέπει να καθορίζονται με διαφανή τρόπο και να βασίζονται σε μια δομημένη και ολοκληρωμένη προσέγγιση, όπως η έννοια του κύκλου ζωής (Life Cycle Thinking - LCT). Προκειμένου να βοηθήσει τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων να αξιοποιήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα βιοαποδομήσιμα απόβλητα σύμφωνα με την ιεραρχία των αποβλήτων, η Επιτροπή έχει καταρτίσει ένα σύνολο κατευθυντήριων γραμμών για τον τρόπο εφαρμογής της εκτίμησης του κύκλου ζωής και την έννοια του κύκλου ζωής στον σχεδιασμό της διαχείρισης των βιολογικών αποβλήτων. Οι κατευθυντήριες γραμμές είναι διαθέσιμες εδώ.
Ορισμένες νομικές πράξεις της ΕΕ ασχολούνται με το ζήτημα της επεξεργασίας των βιολογικών αποβλήτων. Οι γενικές απαιτήσεις διαχείρισης αποβλήτων, όπως η προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας κατά την επεξεργασία των αποβλήτων και η προτεραιότητα στην ανακύκλωση των αποβλήτων, καθορίζονται στην αναθεωρημένη Οδηγία για τα απόβλητα, η οποία περιέχει επίσης συγκεκριμένα στοιχεία που σχετίζονται με τα βιολογικά απόβλητα (νέους στόχους ανακύκλωσης για τα οικιακά απόβλητα, τα οποία μπορεί να περιλαμβάνουν βιολογικά απόβλητα), καθώς και έναν μηχανισμό που επιτρέπει τον καθορισμό κριτηρίων ποιότητας για το κομπόστ (κριτήρια για τον αποχαρακτηρισμό των αποβλήτων). Η υγειονομική ταφή των βιολογικών αποβλήτων εξετάζεται στην Οδηγία περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων, η οποία απαιτεί την εκτροπή των βιοαποικοδοµήσιµων αστικών αποβλήτων από τους χώρους υγειονοµικής ταφής. Η Οδηγία IPPC (που σύντομα θα αντικατασταθεί από την Οδηγία περί βιομηχανικών εκπομπών) καθορίζει τις βασικές αρχές για την αδειοδότηση και τον έλεγχο των εγκαταστάσεων επεξεργασίας βιολογικών αποβλήτων δυναμικότητας άνω των 50 τόνων/ημέρα. Η αποτέφρωση βιολογικών αποβλήτων ρυθμίζεται στην οδηγία για την αποτέφρωση των αποβλήτων, ενώ τους υγειονομικούς κανόνες για τις εγκαταστάσεις λιπασματοποίησης και βιοαερίου, όπου γίνεται επεξεργασία ζωικών υποπροϊόντων, καθορίζει ο Κανονισμός για τα ζωικά υποπροϊόντα.
Λεπτομέρειες σχετικά με τις τρέχουσες εργασίες της Επιτροπής σχετικά με περαιτέρω ρυθμίσεις και κατευθυντήριες γραμμές για τη διαχείριση των βιολογικών αποβλήτων, καθώς και μελέτες σχετικά με αυτό το θέμα, μπορείτε να βρείτε στην ενότητα «Εξελίξεις».
Εξελίξεις
Μετά την παροχή της θεματικής στρατηγικής για την πρόληψη της δημιουργίας και την ανακύκλωση των αποβλήτων (COM 2005 (666) τελικό) σχετικά με την ανάγκη αντιμετώπισης των προτύπων λιπασματοποίησης σε επίπεδο ΕΕ και, ανταποκρινόμενη στην έκκληση που διατυπώνεται στο άρθ. 22 της οδηγίας για τα απόβλητα (2008/98/ΕΚ) με την οποία ζητείται από την Επιτροπή να διενεργήσει αξιολόγηση σχετικά με τη διαχείριση των βιολογικών αποβλήτων με σκοπό την υποβολή πρότασης, εάν κριθεί σκόπιμο, η Επιτροπή ξεκίνησε προπαρασκευαστικές εργασίες για ενδεχόμενη νομοθετική πρόταση σχετικά με τα βιολογικά απόβλητα.
Βήματα έργου
1. Πράσινη βίβλος
Το πρώτο βήμα σε αυτή τη διαδικασία είναι η Πράσινη βίβλος για τη διαχείριση των βιολογικών αποβλήτων στην ΕΕ.
- Πράσινη βίβλος για τη διαχείριση των βιολογικών αποβλήτων στην ΕΕ
- Έγγραφο εργασίας που προσαρτάται στην Πράσινη βίβλο
- Σύνοψη των σχολίων που υποβλήθηκαν για την Πράσινη βίβλο
2. Εκτίμηση επιπτώσεων
Το δεύτερο βήμα είναι η εκπόνηση της εκτίμησης των επιπτώσεων μιας ενδεχόμενης νομοθετικής πρότασης. Ο γενικός στόχος αυτής της δραστηριότητας είναι να εξεταστούν τρόποι βελτίωσης του τρόπου διαχείρισης των βιολογικών αποβλήτων στην ΕΕ και να παρασχεθεί κατάλληλη αξιολόγηση των επιλογών πολιτικής, συμπεριλαμβανομένων των περιβαλλοντικών, οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων, καθώς και των μελλοντικών κινδύνων/ευκαιριών.
Το έργο περιλαμβάνει μεταξύ άλλων:
- Παροχή ανάλυσης και σύνθεσης άλλων διαβουλεύσεων και μελετών, καθώς και επισκόπηση των σύγχρονων γνώσεων ως συνεισφορά στην εκτίμηση των επιπτώσεων.
- Εκτίμηση της παραγωγής βιολογικών αποβλήτων και της πιθανής επεξεργασίας τους με βάση την ισχύουσα νομοθεσία.
- Στήριξη της συνολικής εκτίμησης των επιλογών πολιτικής και των σχετικών πλεονεκτημάτων τους.
Η αξιολόγηση θα περιλαμβάνει ένα βασικό σενάριο όσον αφορά τις πολιτικές και τις πρακτικές σε ολόκληρη την ΕΕ τα επόμενα 10 χρόνια και τις πιθανές επιπτώσεις τους στην παραγωγή και επεξεργασία βιολογικών αποβλήτων για κάθε κράτος μέλος και σε επίπεδο ΕΕ-27. Στο βασικό σενάριο, θα πραγματοποιηθεί αξιολόγηση των πιθανών οφελών και του κόστους των πρόσθετων ή τροποποιημένων μέτρων πολιτικής για τη διαχείριση των βιολογικών αποβλήτων στην ΕΕ (συμπεριλαμβανομένης, για παράδειγμα, της υποχρέωσης χωριστής συλλογής ή στόχων ανακύκλωσης για τα βιολογικά απόβλητα) σε σχέση με τις υφιστάμενες και τις σχεδιαζόμενες πολιτικές. Η εκτίμηση θα εξακριβώσει εάν τα υφιστάμενα μέτρα πολιτικής είναι επαρκή για την αντιμετώπιση του ζητήματος της ορθής διαχείρισης των βιολογικών αποβλήτων και εάν τα πρόσθετα μέτρα για τη διαχείρισή τους θα επιφέρουν σημαντικές βελτιώσεις.
Αυτή η εκτίμηση θα βασιστεί στις υπάρχουσες μελέτες και γνώσεις και θα καλύψει τυχόν εντοπισμένα κενά γνώσης και δεδομένων, προκειμένου να παρέχει μια πλήρη εικόνα της τρέχουσας κατάστασης και των μελλοντικών αναγκών.
Επί του παρόντος αναμένεται ότι τα πρόσθετα μέτρα που θα αξιολογηθούν θα περιλαμβάνουν τις επιλογές που έχουν ήδη προταθεί στην «Προκαταρκτική εκτίμηση των επιπτώσεων για μια πρωτοβουλία σχετικά με τη βιολογική επεξεργασία των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων» (βλ. «Μελέτες» παρακάτω) π.χ.
α) καθορισμός προτύπων λιπασματοποίησης,
β) καθορισμός προτύπων λιπασματοποίησης και στόχων ανακύκλωσης για τα βιολογικά απόβλητα (κοινά για όλα τα Κράτη Μέλη).
γ) καθορισμός προτύπων λιπασματοποίησης και στόχοι ανακύκλωσης για μεμονωμένα Κράτη Μέλη
και ένα πρόσθετο τέταρτο μέτρο, το οποίο θα καθοριστεί.
Το τελικό σύνολο των επιλογών που θα αξιολογηθούν θα βασιστεί στα αποτελέσματα των διαβουλεύσεων για την Πράσινη βίβλο και στις τρέχουσες προπαρασκευαστικές εργασίες της ομάδας του έργου.
Μελέτη για την υποστήριξη της εκτίμησης επιπτώσεων:
Κατά την προετοιμασία της μελέτης για την εκτίμηση των επιπτώσεων, την Επιτροπή συνέδραμαν οι εταιρείες ARCADIS Belgium και η Eunomia Research & Consulting, οι οποίες συνέταξαν την έκθεση «Αξιολόγηση των επιλογών για τη βελτίωση της διαχείρισης των βιολογικών αποβλήτων στην ΕΕ».
- Τελική έκθεση (PDF~3,2 Mb)
- Παράρτημα Α – βασικό σενάριο (PDF~2,2 Mb)
- Παράρτημα B - σενάρια 2 και 2α (PDF~1,5 Mb)
- Παράρτημα Γ – σενάρια 3 και 3α (PDF~1,3 Mb)
- Παράρτημα Δ – Βιομηχανικά βιολογικά απόβλητα (PDF~1,23 Mb)
- Παράρτημα Ε – σχέδιο κόστους (PDF~1,6 Mb)
- Παράρτημα ΣΤ – παραδοχές όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος (PDF~1,9 Mb)
3. Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τα επόμενα στάδια όσον αφορά τη διαχείριση των βιολογικών αποβλήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - COM(2010)235 τελικό
Στις 18 Μαΐου 2010, η Επιτροπή δημοσίευσε ανακοίνωση σχετικά με την ανάλυσή της για τις επιλογές διαχείρισης των βιολογικών αποβλήτων και τα πιθανά επόμενα στάδια στον τομέα αυτό.
Μπορείτε να βρείτε το κείμενο της ανακοίνωσης εδώ, η οποία συνοδεύεται από παράρτημα, το οποίο παρέχει λεπτομερέστερη ανάλυση της τρέχουσας κατάστασης και των σεναρίων στη διαχείριση των βιολογικών αποβλήτων (δελτίο τύπου).
4. Σε συνέχεια της ανακοίνωσης
- Ανάλυση σχετικά με την καταλληλότητα του καθορισμού στόχων για την ανακύκλωση βιολογικών αποβλήτων - διαβουλεύσεις με τους ενδιαφερόμενους φορείς.
- Αξιολόγηση της σκοπιμότητας του καθορισμού στόχων για την ανακύκλωση των βιολογικών αποβλήτων στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των πτυχών της επικουρικότητας - τελική έκθεση.
5. Αναθεώρηση της οδηγίας για τα απόβλητα
Όπως περιγράφεται στην ανακοίνωση (κεφάλαιο - 7.1.2. Επεξεργασία βιολογικών αποβλήτων) η Επιτροπή υποσχέθηκε να συνεχίσει την ανάλυση της καταλληλότητας να προτείνει στόχους το 2014 για την ανακύκλωση των βιολογικών αποβλήτων ως μέρος της αναθεώρησης της οδηγίας πλαίσιο για τα απόβλητα, λαμβάνοντας υπόψη ότι ο στόχος για τη βιολογική επεξεργασία πρέπει να συμβαδίζει με την ενίσχυση της χωριστής συλλογής, ώστε να εξασφαλίζεται η καλή ποιότητα των προϊόντων λιπασματοποίησης και χώνευσης.
Στις 2 Ιουλίου 2014, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε νομοθετική πρόταση και παράρτημα για την αναθεώρηση των στόχων που σχετίζονται με τα απόβλητα στην οδηγία 1999/31/ΕΚ για την υγειονομική ταφή, καθώς και για τους στόχους που σχετίζονται με την ανακύκλωση και άλλους στόχους που σχετίζονται με τα απόβλητα στην οδηγία πλαίσιο της ΕΕ για τα απόβλητα 2008/98/ΕΚ και στην οδηγία 94/62/ΕΚ για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας.
Τα κύρια στοιχεία της πρότασης σχετικά με τα βιολογικά απόβλητα περιλαμβάνουν:
- Την ανακύκλωση και την προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση των αστικών αποβλήτων (συμπεριλαμβανομένων των βιολογικών αποβλήτων) που πρέπει να αυξηθεί στο 70 % έως το 2030.
- Τη σταδιακή κατάργηση της υγειονομικής ταφής έως το 2025 των ανακυκλώσιμων αποβλήτων (συμπεριλαμβανομένων των πλαστικών, του χαρτιού, των μετάλλων, του γυαλιού και των βιολογικών αποβλήτων) σε χώρους υγειονομικής ταφής μη επικίνδυνων αποβλήτων, η οποία αντιστοιχεί σε μέγιστο ποσοστό υγειονομικής ταφής 25%.
- Μέτρα με στόχο τη μείωση της παραγωγής αποβλήτων τροφίμων κατά 30 % έως το 2025.
- Την υιοθέτηση σχεδίων για τη χωριστή συλλογή των βιολογικών αποβλήτων.
Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την πρωτοβουλία, συμπεριλαμβανομένου του κειμένου της νομικής πρότασης και των εγγράφων τεκμηρίωσης, μπορείτε να βρείτε εδώ.
Γενικές πληροφορίες
Προετοιμασία κατευθυντήριων γραμμών για τη διαχείριση βιολογικών αποβλήτων
Όπως προβλέπεται στην ανακοίνωση COM(2005)666 σχετικά με τη θεματική στρατηγική για την πρόληψη και την ανακύκλωση των αποβλήτων, η Επιτροπή προετοιμάζει κατευθυντήριες γραμμές που απευθύνονται στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σχετικά με την εφαρμογή της έννοιας του κύκλου ζωής στις πολιτικές διαχείρισης βιολογικών αποβλήτων.
Ενημερωμένες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του Κοινού Κέντρου Ερευνών (JRC) που αναφέρεται ειδικά στις ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές για την έννοια του κύκλου ζωής στη διαχείριση των αστικών βιοαποδομήσιμων αποβλήτων.
Μελέτες
- Η Επιτροπή υποστηρίζει την εκτεταμένη έρευνα στον τομέα των βιοδιασπώμενων πλαστικών. Ο δικτυακός τόπος BIOMAT, ο οποίος χρηματοδοτείται από την Κοινότητα, παρέχει λεπτομέρειες σχετικά με τον εκτεταμένο όγκο ερευνών που έχει διεξαχθεί για τα βιοπλαστικά τα τελευταία 15 χρόνια στα πλαίσια των διαφόρων προγραμμάτων-πλαισίων. Υπάρχουν σημαντικές δυνατότητες για ερευνητικά έργα σχετικά με τα βιοπλαστικά στα πλαίσια του έβδομου προγράμματος-πλαισίου (2006 - 2010) σε διάφορα θέματα, και ιδίως στη βιοδιύλιση και στις μικροβιακές οδούς. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις δυνατότητες κοινοτικής χρηματοδότησης της έρευνας, ανατρέξτε επίσης στη διεύθυνση: https://cordis.europa.eu/en/home.html.
- Βαρέα μέταλλα και οργανικές ενώσεις από απόβλητα που χρησιμοποιούνται ως οργανικά λιπάσματα (Ιούλιος 2004)
- Συνοπτική παρουσίαση (PDF~168 kb)
- Τελική έκθεση (PDF~3 Mb)
- Παράρτημα 1 (PDF~100 kb)
- Παράρτημα 2 (PDF~210 kb)
- Παράρτημα 3 (PDF~260 kb)
- Παράρτημα 4 (PDF~75 kb)
- Παράρτημα 5 (PDF~71 kb)
- Παράρτημα 6 (PDF~110 kb)
- Οικονομική ανάλυση των επιλογών για τη διαχείριση βιοαποδομήσιμων αστικών απορριμμάτων (2002)
- Συνοπτική παρουσίαση (PDF~50 kb)
- Τελική έκθεση (PDF~ 1.200 kb)
- Παραρτήματα (PDF~1.020 kb)
- Προκαταρκτική εκτίμηση των επιπτώσεων για μια πρωτοβουλία σχετικά με τη βιολογική επεξεργασία των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων (2004)
- Τελική έκθεση (PDF~ 655 kb)
- Δημοσιεύσεις